Beroemde amateurrijders

Boven: Gerard van der Wal,
hier bij zijn verplichte afscheid als 70-jarige in 1979.

Onderstaand artikel is gepubliceerd in het blad Draf&Rensport
nr. 23 - 2022 en overgenomen met toestemming van de redactie
en de auteur Henri van Voorn.

Legendarische 'Heerrijders'

door Henri van Voorn

Mijn leerschool was de oude overdekte tribune op de Groninger baan. Daar leerde ik van opa en andere bezoekers dat er professionele pikeurs waren, leerling pikeurs en pikeurs met een B-vergunning. Die laatste groep bestaat al lang niet meer, maar dat waren leerlingen die wel de vereiste 20 zeges hadden behaald, maar qua leeftijd nog niet voor het pikeursbrevet in aanmerking kwamen.

Op de tribune leerde je ook dat er minder officiële benamingen waren voor het rijdersgilde. Zo had je inbrekers, trekkers, covercall-rijders en pikeurs met houten klauwen. Voor de minder ingewijden even een kleine toelichting. Inbrekers waren pikeurs die op onverwachte momenten een koers wonnen en ingewijde gokkers blij maakten. Steevast kwam een lompenhandelaar opa waarschuwen als Piet en Willem Strooper de Afsluitdijk overstaken om in Groningen te koersen. Trekkers waren de pikeurs die bewust met een favoriet in de achterhoede eindigden. Aonne de Wrede kreeg daar zelfs een schorsing van vijf jaar voor. De covercall (spreek uit "kufferkal") was een weddenschap waarbij je moest voorspellen wie er als tweede over de finish kwam. In Frankrijk bestaat de covercall nog maar bij ons werd die vanwege vermeend misbruik afgeschaft. In mijn jeugd was Bonne de Jong de ongekroonde koning van de covercall. Moeiteloos eindigde hij met paarden als Zombro Pluto, Albatros S en Jachtfazant S als tweede. Verder had je nog eigenaarrijders, amatrices en "heerrijders". Over die laatste categorie gaat deze column.

Heerrijders
De huidige amateurrijders werden vroeger "heerrijder" genoemd. Midden jaren zestig telde de stad Groningen een paar zeer succesvolle heerrijders. Toen de NAC (Nederlandse Amateurrijders Club) in 1975 het 65-jarig jubileum vierde bleek dat de Groninger Gerard van der Wal met ruim 300 zeges verreweg de succesvolste heerrijder was. Hij werd gevolgd door Carel Bergisch met 111 zeges en daarna kwam Richard Bosma uit Groningen met 107 overwinningen. Carel Bergisch uit Badhoevedorp herinner ik me als een kundig en onberispelijke heerrijder. Ik heb hem nog zien winnen met Gert Jan Pluto en Leo Princess van Tinus Lugies en Famke van Hiddum van Sije Bosch.

Boven: Bram Williams (nr.2 met C.H. Bergisch) behaalt de zege
in het Amateur Winterkampioenschap V, 7-2-63 voor Amor Hollandia
(verscholen), Clementina Lee (r) en Zippy Erebus.

Boven: Gert Jan Pluto met amateurrijder C. Bergisch
gehuldigd op het gras van Duindigt.

Richard Bosma
Van het succesvolle trio was Richard Bosma onze favoriet. Ik heb hem met Quicksilver S de Juwelier Kiestra prijs, waaraan het noordelijk amateurrijderskampioenschap was verbonden, zien winnen. Richard won die koers zeven keer waarvan drie keer met Quicksilver S, twee keer met Zombro Pluto en eenmaal met Dynamiet Nanover en Notre Dame. Dat hij met Quicksilver S mocht rijden vonden we heel bijzonder. Richard, die ook bestuurlijk actief was, werd erelid van de NAC.
In 1930 reed hij zijn eerste koers. Hij werd dankzij Pearl Spencer en Theo Messidor (twee keer) driemaal kampioen van Nederland. In 1954 won hij op Enghien met Pelikaan S. Dat was in een koers die de voorloper van het EK voor amateurs was. In het dagelijkse leven zagen we Richard aan het werk in de slagerij aan de Westerhaven. Daar kwam de echtgenote van Joh. Smit ook en zo werd Richard zakelijk de rechterhand van de grote fokker/eigenaar Joh. Smit voor de paarden. We zagen de witte kuif van Richard regelmatig door de ramen van de woning van Smit bij het Herewegviaduct. Eenmaal per jaar trof ik Richard op het toneel van concertzaal de Harmonie in Groningen. In mijn jeugd kon je pas op 12-jarige leeftijd gaan voetballen en dus werd iedereen lid van de gymnastiekvereniging. De goddelozen, zoals mijn familie, werden lid van Olympia en daar was Richard ook heel lang lid van. Hij was op jonge leeftijd een succesvol 100 en 400m loper. Toen hij ouder werd ging hij turnen. Tijdens de jaarlijkse uitvoering in de Harmonie defileerden alle jeugdleden naar het podium. Als wij in het gelid stonden kwamen de heren turners op. In smetteloos witte turnbroek kwam Richard Bosma met zijn teamgenoten langs gemarcheerd. Daarna zette de organist in voor het clublied. Van dat lied herinner ik me de woorden "niets bond ons beter saam". Nou, dat verbonden zijn met de man, die Quicksilver S reed, dat klonk als muziek in onze oren.

Boven: Deelnemers aan het Amateurkampioenschap 1939.
v.l.n.r. Joh Smit, Sipke Castelein, I. Nijssen, Rinus Brunt (winnaar
met Zus Braun), Richard Bosma en J. Drent.
Hier had de jonge Richard nog een mooie donkere kuif.

Boven: FRIED (de vader van Quicksilver S) wordt voorgebracht
door een mooi gelijk dravende Richard Bosma.

Boven: 26 jaar na de eerste foto: de GP van Nederland 1965:
Quicksilver S en Jan Wagenaar jr. bij de huldiging.
Links staat Richard Bosma, de hippische zaakwaarnemer
van eigenaar Joh. Smit.

Boven: "Altijd heb ik gehoopt en heden mag ik het dan toch beleven",
aldus de nestor van de eigenaren-fokkers, de 84-jarige Joh. Smit (links)
uit Groningen, terwijl hij de felicitaties ontvangt van G.A.C. van der Windt
bij de overwinning van Quicksilver S in de Grote Prijs der Lage Landen 1964.
Jan Wagenaar draagt de erekrans, echtgenote Annie en dochter Yvonne
delen in de hulde. Verder zijn nog te herkennen de heren
R.P Schoonheim (met zonnebril) en Richard Bosma (met bril,
boven de helm van Jan Wagenaar).

Boven: Het Fokkersbestuur in 1971. Zittend v.l.n.r. B. Bolwijn,
Jan Metzlar en voorzitter Jaap de Waal. Staande v.l.n.r. C. Hogendoorn,
R.B. van der Veen (vader van Folkert) en Richard Bosma
(secretaris-penningmeester). Bestuurslid Willem Geersen ontbreekt.

Gerard van der Wal
Die andere Groninger heerrijder, Gerard van der Wal, was uiteindelijk veel succesvoller dan Richard Bosma. Gerard runde in het dagelijkse leven een transportbedrijf waarmee hij ook dravers naar de koersbanen bracht. Zoals de Friese trainers met de wagens van Dragt reisden, zo huurde Klaas Woudstra Van der Wal in. Gerard was een markante Groninger die zijn afkomst nimmer verborg. Ook met toen hij later naar Nootdorp verhuisde. Gerard had connecties met de trainers Kruithof en Geersen en kon zo uitgroeien tot een amateur die meer dan 300 koersen won. Hij schreef geschiedenis toen hij met zijn eigen Legalitie in 1951 deelnam aan de Prix d'Amerique in Parijs. Doordat het paard een bloedneus kreeg zat er geen ereplaats in. Later werd Gerard met Legalitie in Groningen kampioen van Nederland. Hij had dat succespaard overigens samen met Piet Meinardi. Die zag ik nog rijden met Aristo Scotch.

Boven: Legalitie met Gerard van der Wal tijdens de ereronde,
na het behalen van het Kampioenschap van Nederland 1950.
Gerard droeg de kleuren van mede-eigenaar Piet Meinardi,
op wiens naam dit paard liep.

Boven: Louis Axkit wint met Gerard van der Wal de Amor-prijs
te Mereveld op 26 maart 1951. Gerard is zijn pet verloren.

Een duur lepeltje
Gerard had een voorliefde voor de Franse drafsport en reed daar ook vaak. Op latere leeftijd haalde hij er paarden vandaan als Quarteron Il en Victorious II. Thijs Lange trainde ze in Katwijk en Gerard reed er vaak zelf mee. De amateurrijder bleef zijn hele leven contact houden met toenmalig trainer Jan Kruithof. Hij noemde de bepaald niet klein uitgevallen trainer steevast "Jantje". Vanwege het bereiken van de 70-jarige leeftijd moest Gerard van der Wal op 1 januari 1979 stoppen als amateurrijder. Dat vond hij maar niets, want hij voelde zich nog fit genoeg om jaren door te gaan.
Als verslaggever heb ik Gerard iets meer dan vier jaar meegemaakt. Hij startte ook vaak in de Kiestra prijs. Ik herinner me de editie waarin Gerard voor de toen succesvolle trainer Leo Schoonhover Gudo van Bonni reed. Harm `snorre' Jager was zoals altijd starter. Hij was een echt baasje, die tegenspraak niet op prijs stelde. Ik liep die middag voor de le heat met Harm mee naar de bandenstart. Harm nam nog snel een trek van zijn sigaar en mompelde "Ik ben benieuwd wat die Gerard me vandaag weer flikt. Die probeert vast wat van die 20m handicap direct goed te maken", De toon was gezet. Gerard, een echte winnaar, probeerde met Gudo snel weg te komen. Maar Jager gaf een valse start en sprak op strenge toon: "Van der Wal 25 gulden boete voor de valse start". Er volgde vanachter de kont van Gudo van Bonni het nodige gevloek waarna Jager de boete verhoogde tot 50 gulden. Gerard werd na twee heats uiteindelijk vierde en kreeg daarvoor een zilveren lepel. Hij sprak uit de grond van zijn hart "dat is een duur lepeltje voorzitter, want die kost me 75 gulden". Bleek dat Gerard naast de boete van de starter ook nog 25 gulden moest betalen omdat hij bij zijn regenbroek bruine in plaats van zwarte laarzen aan had. Met een serie verwensingen aan `snorre Jager' en de aankondiging dat we hem voorlopig niet weer zouden zien in Groningen vertrok Gerard richting Nootdorp. Uiteraard kwam hij nog regelmatig terug in Groningen, waar hij op 29 oktober 1978 voor het laatst reed met zijn eigen Peter Voorne. Ook toen werd hij vierde.

Boven: Quarteron II (Fra) met zijn eigenaar Gerard v.d. Wal.
De hengst won o.a. de Finale Amateurkampioenschap 1970,
2e serie Grote Kerstprijs in 1971 en
de Grote Prijs der Sterrensprinters 1972.

Boven: Victorious II (Fra), hier met Gerard v.d. Wal, behaalde
de winst in de Zilveren Zweep en Grote Boll en Sharpprijs 1974
en in Duindigts Amateurkampioenschap 1976.

Na Gerard
Na het tijdperk Van der Wal waren Huug van Dijk, Henk Heijkens, Cees Kleinendorst, Piet de Bruyn, Willem Porsius en Jan Onrust, die wereldkampioen werd, succesvolle heerrijders. Vanaf 1981 kregen zij concurrentie van Fred Handelaar en die groeide uit tot een kampioen van de allure Gerard van der Wal. De laatste werd 22 keer amateurkampioen van Nederland en de eind 2017 gestopte Fred Handeiaar bracht het tot maar liefst 26 landstitels. Ik ben benieuwd of er straks weer een heerrijder van het kaliber Van der Wal/Handelaar op gaat staan.

(einde artikel Henri van Voorn)

Boven: Willem Porsius, bijgenaamd "de Schreeuwer".

Boven: Jan Onrust wordt gefeliciteerd door P.B. van Binsbergen
met het behalen van het Kampioenschap bij de Amateurs in 1979.
Het jaar daarop mocht hij deelnemen aan het WK,
dat hij wist te winnen.

Boven: Kampioenschap van Nederland 1982:
Rainier Gallant en eigenaar-rijder Huug van Dijk met
de overwinningskrans terug bij de stallen.

Boven: Durk M Boko behaalde in 2018 nog 2 overwinningen
met zijn 82-jarige eigenaar Huug van Dijk.
Hier winnen ze op Duindigt d.d. 22 april 2018.

Boven: Fred Handelaar werd Europees Kampioen der
Amateurrijders in 2000 te Basel, Zwitserland.

Boven: Fred Handelaar met de kampioenshelm van 2002.

Boven: Fred Handelaar heeft tijdens het Kampioenengala in 2018
zijn laatste Gouden Helm overhandigd gekregen. Hij wordt
geflankeerd door zijn (op)volgers Wim Brouwer en Jaap Terstal.

voor een artikel over Gerard van der Wal:
Click hier

voor het artikel bij het afscheid van Fred Handelaar:
Click hier

voor een artikel over Jan Onrust:
Click hier

voor een artikel over Huug van Dijk:
Click hier